رهروان شهدا

قرآن بسیاری از فرمان های الهی را به صورت تقویم تکلیفی بیان کرده است; اما در هیچ یک به اندازه آباد کردن مسجد سخت گیری نشده است. خداوند درباره مسجد سازی فرموده است: نخست ، خود سازی و سپس مسجد سازی ; و مسجد سخت گیری نشده است. خداوند درباره مسجد سازی فرموده است : نخست ، خود سازی و سپس مسجد سازی ; و شرایط پنجگانه ای را برای آباد کنندگان مساجد لازم شمرده است : خدا شناسی ; قیامت باوری ; نماز خوانی ; پرداخت زکات ; خدا ترسی . به عبارت دیگر، آباد کننده مسجد باید به مبدأ و معاد معتقد باشد و عبادت بدنی (نماز) و عبادت اقتصادی (انفاقات واجب) را به جا آورد و شجاعت و قدرت (خدا ترسی) داشته باشد ; و البته در آیه قبل ، مسجد سازی مشرکان را منع کرده است . منظور از آباد کردن مسجد صرفاً مسجد سازی و تعمیر بنای آن نیست . بر اساس آنچه از روایات استفاده می شود ، ذکر خدا در مسجد ، آموختن علم ، خصوصاً علم دین ، و ایجاد حلقه های آموزشی و علمی ، پرهیز از سخنان بیهوده در آن ، پاک داشتن و روشن کردن آن به وسیله چراغ ، محور قرار دادن مسجد در بیداری مسلمین و دست گیری از یکدیگر ، آهسته سخن گفتن ، سخنان دنیایی و مادی نگفتن ، خرید و فروش نکردن در آن از مصادیق آباد کردن مسجد است.